Μαρία ΚαρχιλάκηΣτα μέσα του Απρίλη, οι επικεφαλής των πέντε πιο σημαντικών υπηρεσιών του ΟΗΕ έκαναν από κοινού δραματική έκκληση για να σταματήσει η καταστροφή στη Συρία. Είπαν πως οι πόροι που έχουν δεν φτάνουν πια για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες. Είπαν το αυτονόητο σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη: “Αρκετά”.
Η κίνηση των πέντε είναι δίχως προηγούμενο στην ιστορία των Ηνωμένων Εθνών. Όπως δίχως προηγούμενο, όμως, είναι και η ανθρωπιστική κρίση στη Συρία: πρόκειται για τη μεγαλύτερη και πιο γρήγορα επιδεινούμενη κρίση στη γη. Πέρυσι τον Απρίλη οι πρόσφυγες ήταν 33.000. Το φετινό Μάρτη ξεπέρασαν το εκατομμύριο! Κάθε μέρα που περνά τουλάχιστον 8000 νέοι πρόσφυγες προστίθενται στους ήδη υπάρχοντες. Θα καταλάβεις καλύτερα τα νούμερα και την κρισιμότητα της κατάστασης αν πατήσεις για λίγο συνεχόμενα το + στο χάρτη της Google. Θα σε οδηγήσει στο Ζαάτρι, το μεγαλύτερο καταυλισμό σύρων προσφύγων, έναν από τους πολυπληθέστερους στον κόσμο. Βρίσκεται στην Ιορδανία. Η λειτουργία του στοιχίζει 1 εκατομμύριο δολάρια την ημέρα.
Αυτό το τεράστιο πράγμα που μόλις είδες βρίσκεται στην έρημο της Ιορδανίας, 30 χιλιόμετρα από τη μεθόριο με τη Συρία. Άνοιξε τέλος Ιούλη του 2012. Ήδη μέσα σ’ ένα μήνα ο πληθυσμός του ήταν 15.000. Σήμερα που μιλάμε ξεπερνά τις 178.000! Τα λεωφορεία φέρνουν 1500 με 2000 καινούργιους πρόσφυγες κάθε μέρα.
Έτσι, λοιπόν, μέσα σ’ ένα χρόνο, μια προσφυγική μητρόπολη ξεφύτρωσε μέσα στην έρημο. Είναι, βέβαια, μια πόλη κλειστή. Με την έννοια ότι υπάρχει περιορισμός στις μετακινήσεις. Στο Ζαάτρι μπαίνουν γυναικόπαιδα και οικογένειες και βγαίνει μόνο όποιος/α θέλει να επιστρέψει στη Συρία ή εκείνος/η για τον οποίο/α εγγυάται και συνοδεύει Ιορδανός πολίτης. Σε λιποτάκτες του συριακού στρατού, ακόμη κι αν συνοδεύουν τις οικογένειές τους, δεν επιτρέπεται η είσοδος.Τους χωρίζουν από σύζυγο και παιδιά και τους στέλνουν σ’ έναν άλλον καταυλισμό, το στρατόπεδο Ράιχι. Έτσι, λένε, περιφρουρείται η πολιτική φυσιογνωμία του Ζαάτρι. Εθελοντές, όμως, που έχουν κατά διαστήματα προσφέρει υπηρεσίες σε ΜΚΟ οι οποίες δραστηριοποιούνται στο Ζαάτρι, λένε πως για τους αντάρτες τα πράγματα είναι πολύ πιο ελαστικά. Πως τους αφήνουν να κυκλοφορούν μέσα στον καταυλισμό και πως οι αρμόδιοι κάνουν τα στραβά μάτια. Τον έλεγχο του Ζαάτρι, άρα και το ποιος μπαινοβγαίνει, τον έχουν οι Ιορδανοί. Υπεύθυνη για τους πρόσφυγες είναι η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Περισσότερα στοιχεία για την οργάνωση και τη λειτουργία του Ζαάτρι αλλά και τη ραγδαία επέκτασή του μπορείς να δεις αν κλικάρεις στα δύο αρχεία της UNITAR/UNOSAT.
Από το μέγεθός του και μόνο αντιλαμβάνεσαι τις δυσκολίες της διαχείρισης και του συντονισμού. Συχνά-πυκνά ξεσπούν επεισόδια. Άλλοτε για τα περιζήτητα λυόμενα και το ποιος δικαιούται να μένει σ’ αυτά κι όχι στις σκηνές που πλημμυρίζουν. Άλλοτε για μια έξτρα κουβέρτα που ο αποθηκάριος αρνείται να δώσει, διότι θα τη στερήσει από τον επόμενο πρόσφυγα που είναι καθοδόν. Ακόμη και για τις μωρουδιακές πάνες αλλά και για το ψωμί έχουν πιαστεί στα χέρια. Και διαδηλώσεις έχουν γίνει και δακρυγόνα έχουν πέσει.
Οι καπάτσοι κι όσοι προνόησαν φεύγοντας από τη Συρία, τα καταφέρνουν καλύτερα. Κάποιοι για παράδειγμα, αντί να πάρουν προσωπικά αντικείμενα μαζί τους κουβάλησαν εμπόρευμα που είχαν στα μαγαζιά τους. Μια και δυο, λοιπόν, έστησαν νέο μαγαζάκι στον κεντρικό δρόμο που διατρέχει από τη μια άκρη μέχρι την άκρη το Ζαάτρι, βρήκαν και τρόπο να μπαινοβγαίνουν για να ανανεώνουν την πραμάτεια τους κι από το τίποτα βγαίνουν και κερδισμένοι. Κερδισμένοι, βεβαίως, σε σχέση με τη συντριπτική πλειοψηφία που δεν έχει τίποτα.
Είπαμε πως πόλη κανονική το Ζαάτρι δεν είναι. Όμως, τηρουμένων το αναλογιών, ό,τι βρίσκεις σε μια πόλη το βρίσκεις κι εδώ. Βρίσκεις τα καλά και τα άσχημα, την ελπίδα και την απόγνωση, την προσφορά και την εκμετάλλευση. Βρίσκεις, επίσης, ναρκωτικά, όπως βρίσκεις και πορνεία. Ειδικά για τη πορνεία, το Associated Press έχει κάνει ένα πολύ ενδιαφέρον ρεπορτάζ. Η έρευνά του δημοσιογράφου ξεκινά μέσα στο Ζαάτρι με μια 19χρονη Σύρια να του προτείνει μπροστά στον πατέρα της να την ακολουθήσει μέσα στη σκηνή με αντάλλαγμα 7 δολάρια. Καταλήγει με την περίπτωση μιας άλλης 18χρονης που είχε κι εκείνη έρθει με την οικογένειά της πρόσφυγας στο Ζαάτρι. Ένας νεαρός Ιορδανός έδωσε 1000 δολάρια στον πατέρα της για να του επιτρέψει να την παντρευτεί. Με το που έγινε ο γάμος, όμως, ο γαμπρός την παρέδωσε σ’ έναν οίκο ανοχής. Εκεί εκδίδεται μαζί με άλλες 20 κοπέλες. Ο δημοσιογράφος του Associated Press τη συνάντησε όπως κι αυτόν που την παντρεύτηκε. Οι γονείς της έχουν επιστρέψει από το Γενάρη στη Συρία. “Δεν έχω κανένα να με βοηθήσει” του είπε. Ο Ιορδανός όχι μόνο επιβεβαίωσε την εκμετάλλευση, αλλά με χυδαίο κυνισμό σχολίασε κιόλας πως “δεν έχω τίποτα να χάσω. Θα τη χωρίσω κάποια στιγμή κι εκείνη θα γυρίσει στην πατρίδα της”.
Dispatches
