Ενδοσυντροφικές γυναικοκτονίες

Απομαγνητοφώνηση βίντεο

Μ. Καρχιλάκη: Κάθε 11 λεπτά μια γυναίκα δολοφονείται κάπου στον κόσμο. 

Όχι από έναν άγνωστο. 

Από πρώην ή νυν μέλος της οικογένειάς της. 

Δεν το λέω εγώ, το λένε τα Ηνωμένα Έθνη. 

Το βλέπουμε να συμβαίνει όλο και πιο συχνά και στην Ελλάδα. 

Ενδοσυντροφικές γυναικοκτονίες. Όπως σε όλες τις γυναικοκτονίες, το έγκλημα συντελείται επειδή το θύμα είναι γυναίκα. 

Η ψυχολόγος Ντράγκανα Μίλεκιτς Πυλαρινού θα με βοηθήσει να καταλάβω τι υπάρχει πίσω απ’ αυτήν την ακραία μορφή βίας, γιατί παρατηρούμε τέτοια έξαρση διεθνώς και τι πρέπει να γίνει.

Ερ: Γιατί έχουμε αποτύχει, όλοι μας κοινωνία και Αρχές, να ελέγξουμε αυτή τη μάστιγα; 

Απ: Επειδή η κακοποίηση που συνήθως προηγείται της γυναικοκτονίας δεν είναι πάντα ορατή, επειδή γείτονες και οικογένεια δεν θέλουν να μπλεχτούν. Επειδή δεν λειτουργούν οι θεσμοί, και αυτό το ξέρει πολύ καλά και ο θύτης. 

Μ. Καρχιλάκη: Στο γνωστό σε όλους μας, λοιπόν, ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, λειτουργεί σε 24ωρη βάση η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 που -όπως γράφει στο σάιτ της- δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύµατα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άµεσα µε ένα φορέα αντιµετώπισης της έµφυλης βίας. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 µέρες το χρόνο. Αμ δε… Στο ηχητικό ντοκουμέντο που θ’ ακούσετε τώρα οι φωνές έχουν αλλοιωθεί. 

Ηχητικό ντοκουμέντο

-Για ελληνικά πατείτε το 1.

-Γραμμή SOS, παρακαλώ. 

-Ναι, καλημέρα σας.

-Καλημέρα. 

-Χρειάζομαι τη βοήθειά σας. Δεν ξέρω αν μπορώ – να πω το όνομά μου;

-Η γραμμή είναι ανώνυμη, δεν χρειάζεται να μας δώσετε τα στοιχεία. Πρόκειται για κάποιο περιστατικό κακοποίησης;

-Ναι, για μένα καλώ.

-Α! Να σας πω λίγο, επειδή αυτή τη στιγμή οι σύμβουλοι βρίσκονται σε μια συνάντηση θα μπορούσατε να καλέσετε μετά τις τρισήμιση;

Γραμμή βοήθειας σε 24ωρη βάση αυτή δεν είναι. Ας μην παρουσιάζεται, λοιπόν, ως τέτοια ή ας φροντίσουν αυτοί που πρέπει να την κάνουν. Μα ουδείς σκέφτεται αν θα μπορέσει η γυναίκα που τηλεφώνησε να ξανακαλέσει αργότερα; Θα είναι για παράδειγμα μόνη στο σπίτι ή θα είναι κι ο κακοποιητής εκεί; Τι παίρνει δηλαδή να πει μια γυναίκα που κακοποιείται; Γεια χαρά τι κάνεις; Βοήθεια θέλει.

Τη μαρτυρία της γυναίκας -που ακούσαμε τη φωνή της στο ηχητικό- για τη συνολική της εμπειρία από τις δομές που ζήτησε βοήθεια, θα τη δείτε στο τέλος του βίντεο.

Ντ. Μ. Πυλαρινού: Λέμε στις γυναίκες – φύγε, κάνε καταγγελία – και πολλές το κάνουν και οι φορείς τις αφήνουν απροστάτευτες. Αυτή είναι η αλήθεια.

Και η αστυνομία πολλές φορές τις αποτρέπει λέγοντας τους «γύρνα πίσω» ή «βρείτε τα». Ή τηλεφωνεί στο 100 και το περιπολικό φτάνει μετά από ώρες διότι δεν είχαν διαθέσιμο να στείλουν την ώρα της ανάγκης. 

Τις αποτρέπουν και οι φίλοι και οι συγγενείς, λέγοντας ότι «τα παιδιά χρειάζονται πατέρα», «θα σου είναι δύσκολο να τα βγάλεις πέρα μόνη σου», «μπορεί ν’ αλλάξει», «μην τον προκαλείς κι εσύ»… 

Κι όταν έρχονται αποφασισμένες πια, πάλι τοίχο βρίσκουν μπροστά τους. Tον νομοθέτη. Που λέει – «δεν μπορείς να το αποδείξεις». 

Ιδιαίτερα όταν ο κακοποιητής είναι πολύ χειριστικός και προσεχτικός να μην αφήσει ίχνη – όπως, για παράδειγμα, να χτυπήσει χωρίς ν’ αφήσει σημάδι ή να κακοποιεί ψυχολογικά. 

Τα γεγονότα, όμως, μας έχουν δείξει ότι της γυναικοκτονίας σε αρκετές περιπτώσεις δεν έχει προηγηθεί σωματική κακοποίηση αλλά ψυχολογική. 

Τότε είναι που πρέπει να παρέμβουμε για να σώσουμε τη γυναίκα. 

Και που το λέμε όλοι οι επιστήμονες ψυχικής υγείας; 

Ουδείς ακούει. 

Και που να ανοίξουμε το θέμα της προστασίας των παιδιών…

Ερ: Να ζητάς, εννοείς, προστασία για τα παιδιά σου, το δικαστήριο να μην αναγνωρίζει την κακοποίηση αφού δεν αποδεικνύεται και να φτάνει να χορηγεί μέχρι και συνεπιμέλεια.

Απ: Ακριβώς. Δεν είναι αυτό συνέχεια της κακοποίησης της γυναίκας αλλά και των παιδιών; Είναι. Ο θύτης θα χρησιμοποιεί τα παιδιά για να την τιμωρεί εσαεί. Αν δεν την σκοτώσει κιόλας κάποια στιγμή.

Κακοποιεί, λέει, τη γυναίκα αλλά είναι καλός πατέρας – όχι, δεν είναι. 

Αυτός που κακοποιεί τη μητέρα του παιδιού του, βασικά κακοποιεί και το ίδιο το παιδί. Αυτό αφήνει σημάδια. Αυτό το παιδί θα έχει μεγαλύτερες πιθανότητες ή να γίνει θύμα ή θύτης κάποια στιγμή ή και να αντιμετωπίσει προβλήματα ψυχικής υγείας.

Περιοριστικά μέτρα, λοιπόν, χρειάζονται και για τα παιδιά ή ο πατέρας-κακοποιητής να βλέπει το παιδί αποκλειστικά παρουσία τρίτου και μάλιστα ειδικού και παράλληλα να κάνει και ψυχοθεραπεία.

Τα παιδιά δεν είναι απλά μάρτυρες – αυτός θα ήταν παθητικός ρόλος – είναι άμεσα ή έμμεσα θύματα κακοποίησης. 

Ερ: Υπάρχει μοτίβο στην κακοποίηση; Αν ναι -ποια φάση είναι η πλέον επικίνδυνη ο κακοποιητής να γίνει δολοφόνος;

Απ: Συνήθως, λοιπόν, είναι ένα μοτίβο κυκλικό. Ο λεγόμενος κύκλος της βίας, ο οποίος μας βοηθάει και να καταλάβουμε πώς η γυναίκα παγιδεύεται σε μια κακοποιητική σχέση.

Η πρώτη φάση είναι η δημιουργία έντασης.

Επικαλούμενος εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες -όπως προβλήματα στη δουλειά, οικονομικές δυσκολίες, αρρώστιες ή απλώς κούραση- ο κακοποιητής γκρινιάζει. Η γυναίκα μπορεί να νιώθει ότι πρέπει να είναι προσεχτική για να μην τον θυμώσει. 

Περνάμε στη φάση της έκρηξης.

Προσβολές, χαρακτηρισμοί, χτυπά τη γροθιά του, κατηγορίες, απειλές, χαστούκια. 

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η έκρηξη θα συμβεί ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά της γυναίκας, διότι η κακοποίηση είναι επιλογή του θύτη και συνειδητή πράξη.

Αυτή η φάση είναι S.O.S., διότι στη διάρκεια της οποίας οι γυναίκες συνήθως επιχειρούν να φύγουν μακρυά από τον κακοποιητή και μπορεί να το πληρώσουν και με τη ζωή τους. 

Φάση της συμφιλίωσης.

Οι Αγγλοσάξωνες λένε αυτό το στάδιο “honeymoon stage” – μήνα του μέλιτος δηλαδή. 

Ο κακοποιητής μπορεί να ζητήσει συγγνώμη, να προσπαθήσει να διορθώσει τα πράγματα προσφέροντας δώρα και να είναι υπερβολικά ευγενικός, στοργικός και υποστηρικτικός.

Και στη φάση της ηρεμίας μετά.

Και τα δύο μέρη δίνουν κάποια εξήγηση. Ο κακοποιητής  επικαλείται εξωτερικούς παράγοντες, π.χ. οικονομική κρίση, ο προϊστάμενος του, κ.λπ. Προσπαθεί να βγάλει τρελό το θύμα – «Εντάξει τώρα, δεν έγινε και τίποτα. Υπερβάλεις». Το πείθει – «Ίσως, όντως, δεν ήταν και κάτι».

Το θύμα μένει, πιστεύοντας ότι δεν θα ξανασυμβεί.  

Βελιγράδι – φθινόπωρο 2022

“Βγήκαμε στο δρόμο, είναι ο μόνος τρόπος να μας δείτε, ο μόνος τρόπος να μας ακούσετε”.

Μ. Καρχιλάκη: Από τις 28 του περασμένου Σεπτέμβρη και σχεδόν κάθε Παρασκευή έκτοτε, οι γυναίκες που διαδηλώνουν στο Βελιγράδι ζητούν ένα πράγμα: αποτελεσματική προστασία από την έμφυλη βία. Όπως λέει η Γέλενα Ρίζνιτς της οργάνωσης Γυναικεία Αλληλεγγύη οι διαμαρτυρίες απευθύνονται στο σύνολο του θεσμικού οικοδομήματος “το οποίο  όχι μόνο δεν πιστεύει τις γυναίκες αλλά τις κατηγορεί κι από πάνω για τη βία που υφίστανται, τις ταπεινώνει και τις αφήνει να ζουν μέσα στο φόβο και την ανασφάλεια. Δεν τις προστατεύει”.

Βοσνία – φθινόπωρο 2022

Η σπίθα πέρασε και στη γειτονική Βοσνία με την οργή των γυναικών για τους ίδιους ακριβώς λόγους να διαχέεται από το Σαράγεβο στη Μπάνια Λούκα και σε πολλές άλλες πόλεις. “Ο πόνος μας, ντροπή σας” -το κεντρικό τους σύνθημα.

Εν ολίγοις ότι ακριβώς γίνεται εδώ γίνεται και παραπέρα και παντού στον κόσμο. 

1 στις 3 γυναίκες διεθνώς έχει βιώσει κακοποίηση από σύντροφο. 

Το φαινόμενο θα διαιωνίζεται όσο αυτό που λέμε ‘σύστημα’ δεν εφαρμόζει την αρχή της μηδενικής ανοχής απέναντι στην έμφυλη βία.

Όσο, για παράδειγμα, δεν επιβάλλεται ποινή χωρίς ανασταλτικό αποτέλεσμα σε κακοποιητή που σάπισε στο ξύλο τη σύντροφό του. Μόνο έτσι θα καταλάβουν οι του συναφιού του.

Συμπεριφορές και σημάδια που προδίδουν τον κακοποιητή

• Ντ. Μ. Πυλαρινού: Γρήγορη συναισθηματική εμπλοκή με το θύμα – ένας μεγάλος αριθμός κακοποιημένων γυναικών έβγαινε ραντεβού ή γνώριζε τον θύτη για λιγότερο από έξι μήνες πριν παντρευτούν ή ζήσουν μαζί.
• Ξαφνική αλλαγή της διάθεσης – η εκρηκτικότητα και η κυκλοθυμία είναι χαρακτηριστικό ανδρών που χτυπούν τις συντρόφους τους. 
• Υπερευαισθησία – ο θύτης προσβάλλεται εύκολα. Εκλαμβάνει το οτιδήποτε ως προσωπική επίθεση.
• Ζήλια – και η οποία χειροτερεύει μάλιστα σταδιακά. Ο κακοποιητής ζηλεύει τον χρόνο που η γυναίκα περνάει με την οικογένεια, τους φίλους ή τα παιδιά. Την κατηγορεί ότι φλερτάρει. Παίρνει συνέχεια τηλέφωνο. Ελέγχει με ποιον μίλησε, ποιον είδε. Δεν την αφήνει να πάει μόνη της πουθενά. 

Έχει ιστορικό κακοποίησης – οποιαδήποτε πληροφορία ότι το έχει κάνει στο παρελθόν είναι σημάδι ότι θα το ξανακάνει. Μάλιστα δεν θα παραδεχτεί ότι ήταν λάθος η πράξη του και θα κατηγορήσει το θύμα – π.χ. μπορεί να πει «Ήταν τρελή, με ανάγκασε να το κάνω».

Ερ: Γυναίκες που μας βλέπουν αυτή τη στιγμή και βιώνουν ενδο-οικογενειακή βία 

• Τι πρέπει να κάνουν;
• Τι ΔΕΝ πρέπει να κάνουν;

Απ: Πρέπει να ενημερωθούν ώστε να φροντίσουν ν’ αποδράσουν με ασφάλεια. 

Να επικοινωνήσουν με γραμμές βοήθειας -παρά τα προβλήματα που βλέπουμε πως υπάρχουν κι εκεί- και φορείς και οργανώσεις που παρέχουν δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη και νομικές συμβουλές. 

Αν μια γυναίκα νιώθει ότι κινδυνεύει η ζωή της ή ότι κινδυνεύουν τα παιδιά της, μάλλον έχει δίκιο και πρέπει ν’ ακούσει το ένστικτο της. 

Αυτό που δεν πρέπει να κάνουν για την ασφάλεια τη δική τους και των παιδιών τους ΠΟΤΕ δεν ενημερώνουν τον κακοποιητή ότι θα φύγουν. 

Μαρτυρία γυναίκας που βιώνει ενδοοικογενειακή κακοποίηση

Δεκέμβριος 2022

Αποφασισμένη να ζητήσω βοήθεια. Κάλεσα το 15900, δεν βρήκα κάποιον να μιλήσω. Μου είπαν να καλέσω ξανά σε περίπου 3 ώρες. Δεν μπορούσα να το κάνω, εκείνος θα ήταν ήδη στο σπίτι.

Τηλεφώνησα μια άλλη μέρα. Με παρέπεμψαν σε μια δομή του δήμου μου. Κάλεσα και μου έκλεισαν ραντεβού.

Πήγα εκεί ελπίζοντας, κι έφυγα ακόμα πιο τρομαγμένη απ’ ότι ήμουν πριν βρω το θάρρος να ζητήσω βοήθεια. Αντί για ζεστασιά, κατανόηση κι ενθάρρυνση, με κατηγόρησαν επειδή δεν τον έχω μηνύσει ακόμη λέγοντας μου πως τα λόγια δεν συμπίπτουν με τις πράξεις μου. Η νομική σύμβουλος δεν με άκουγε όταν επαναλάμβανα πως αν το κάνω φοβάμαι τι θα ήταν έτοιμος να μας κάνει μετά, στα παιδιά και σε μένα.

-Μπορώ ν’ αποδείξω αυτά που βιώνουμε εγώ και τα παιδιά;

-Όχι.

-Αν βάλω κάμερα ή τον ηχογραφήσω;

-Όχι, χρειάζεται και η συγκατάθεση εκείνου που ηχογραφείς.

-Ήρθα εδώ να ζητήσω βοήθεια, δεν μετράει αυτό;

-Όχι, δεν μετράει στο δικαστήριο. Είναι μόνο τα λεγόμενα σου.

-Να μας εξετάσει ειδικός ψυχικής υγείας;

-Όχι. Αυτά είναι τα λεγόμενα σου. Η αιτία μπορεί να είναι άλλη.

-Μπορείτε να μου εγγυηθείτε ότι θα είμαστε ασφαλείς τα παιδιά κι εγώ;

-Όχι, κανείς δεν μπορεί να στο εγγυηθεί. Εσύ μπορείς να φύγεις από τη σχέση αυτή. Αλλά τα παιδιά δεν γίνεται να μην έχουν επαφή με τον πατέρα.

Κι όμως, ο Οδηγός “Απόδρασης” από μια Βίαιη Σχέση του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας -που υπήρχε και στη δομή που πήγα- λέει πως φεύγοντας η γυναίκα πρέπει να πάρει τα παιδιά της, ν’ αφήσει στο σπίτι το κινητό της και να εξαφανίσει τα ίχνη της. Να όμως που στην πράξη θα πρέπει να του δώσει τον καινούργιο της αριθμό έτσι ώστε να “συνεννοούνται” για τα Σαββατοκύριακα που θα του αφήνει τα παιδιά να τα κακοποιεί.

Κατάλαβα, εν ολίγοις, ότι αυτό που λείπει απ’ το μαρτύριό μου είναι το corpus delicti. Το πτώμα δηλαδή, ή άντε -και δεν και σίγουρο κιόλας ότι θα τα δεχτούν- ένα σπασμένο κεφάλι ή ένα μελανιασμένο πρόσωπο. Χωρίς αυτά δεν στοιχειοθετείται κακοποίηση.Με έμμεσο τρόπο πήρα το μήνυμα να τον αφήσω να πληγώσει σωματικά τα παιδιά.

Δεν μπορώ να το κάνω.

Ενδιαφερθείτε

Μ. Καρχιλάκη: Αυτή τη στιγμή που μιλάμε πολλές γυναίκες βρίσκονται σε απόγνωση, εγκλωβισμένες σ’ ένα σπίτι μ’ έναν κακοποιητικό σύντροφο. 

Αν έχετε την υπόνοια ότι συγγενής, φίλη, γειτόνισσα κακοποιείται, ενδιαφερθείτε. 

Μπορεί να είστε η μόνη της ελπίδα.